Ondernemers overal in het land hangen nu hun kerstverlichting op. Dat kost vaak nogal wat, en voor het milieu is het niet per se een goed idee. Moeten de donkere dagen niet wat donkerder?

In Wolfheze hebben ondernemers geld bij elkaar gelegd om twee keer zoveel lampjes als voorheen in de kerstboom te kunnen hangen. De oude lampjes gingen steeds sneller kapot en daarom is er nu geïnvesteerd in vierduizend nieuwe lampjes.

In het grotere Nijmegen steken gemeente en middenstand dit jaar maar liefst 178.000 euro in nieuwe verlichting voor de binnenstad. De extra investering was nodig om de bestaande kerstverlichting uit te breiden naar ‘blinde vlekken’ in het winkelcentrum, vertelt winkelier en binnenstandsmanager Maarten Mulder. “Het gaat niet om één straat of zo. We bestrijken nu het hele winkelgebied, een stuk of vier of vijf hoofdwinkelstraten, plus wat pleinen met bomen.”

Mulder schat dat de eenmalige aanschaf van de verlichting zeventig procent van het bedrag is. “Daar doe je minimaal een jaar of vijf à tien mee. De rest van het bedrag zijn de kosten voor de komende twee jaar, dus het ophangen, verzekering en stroom.”

Melkweg niet meer te zien

Al die extra elektriciteit die wordt verbruikt in de donkere maanden komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. In België dreigt een stroomtekort en daarom overweegt de regering om rond Kerstmis kerstverlichting te verbieden tussen vijf uur ’s middags en acht uur ’s avonds.

In Wolfheze en Nijmegen is gekozen voor energiezuinige Led-lampjes, maar dan nog: hoe komt het dat ondernemers in de huidige economische dip niet liever besparen op energiekosten? Mulder: “Sfeervolle verlichting wordt door consumenten enorm gewaardeerd. De winkeliers zien dit als een nuttige investering in een aantrekkelijke binnenstad.”

Aan het vele licht in binnensteden zit behalve de kosten echter nog een groot nadeel. Nederland is een van de meest lichtvervuilde gebieden op aarde. In oktober, tijdens de jaarlijkse Nacht van de Nacht, wezen natuur- en milieuorganisaties er nog eens op dat mínder kunstmatig licht een goed idee zou zijn. Op foto's van Europa bij nacht, gemaakt vanuit de ruimte, zijn Nederland, België en het Ruhrgebied één felverlichte witte vlek. Door alle lichtvervuiling zien we bijna geen sterren meer. De meeste Nederlandse kinderen groeien op zonder ooit de Melkweg te zien.

Nooit meer donker

Duisternis is belangrijk voor het slaapritme, van mensen maar zeker ook van dieren. Dick de Vos, raadslid voor de Partij voor de Dieren in Leiden: “Mensen die naast kassen wonen hebben er echt last van. Het is nooit meer donker. Donker hoort bij ons, zo zijn we geëvolueerd. Maar nu hebben we voortdurend prikkels. Gelukkig is dit er een die je met een hand op de knop uit kunt zetten.”

Dankzij vragen van De Vos in de raad van Leiden kwam het college begin 2014 met een beleidsplan Openbare verlichting. Voor de stadsverlichting zal voortaan voor LED-lampen worden gekozen. Het licht in parken wordt getemperd, tenzij de sociale veiligheid in het geding komt. “Je moet veilig door een park kunnen lopen, maar aan de andere kant: mag het ook eens ergens donker zijn? Verlicht bijvoorbeeld alleen doorgaande fietspaden, in plaats van het hele park.”

Maarten Mulder hoort voor het eerst over lichtvervuiling, maar hij vertelt dat de stad niet de hele nacht een zee van licht is: “Het gaat ons natuurlijk vooral om de donkere tijd als mensen zich wel naar buiten willen begeven. We wilden de extra verlichting eerst om tien uur uitdoen om rekening te houden met omwonenden en vanwege de stroomkosten. Maar dat is in overleg met de horeca nu één uur geworden.”

Lichtstad doet het licht uit

Wat zouden ondernemers nog meer kunnen doen, vragen we aan Dick de Vos, die naast zijn raadswerk businessconsultant is. “Ze zouden zich kunnen afvragen of het wat oplevert als hun pand de hele nacht verlicht is. Gewoon het licht uit als de schoonmakers klaar zijn om half negen. Veel bedrijven willen iets betekenen voor de samenleving. Nou dit is een heel kleine moeite: doe het licht uit.”

In Parijs werd vorig jaar een verbod ingesteld op verlichting van gebouwen waar geen mensen wonen. Zowel binnen- als buitenverlichting moeten uit zijn tussen 1 uur en 7 uur 's ochtends. Als er nog mensen zijn na enen, dan moet uiterlijk een uur na hun vertrek het licht uit zijn. Ondanks de boete van 750 euro leven lang niet alle ondernemers de nieuwe regel na. Toch schijnt de totale besparing afgelopen jaar 6,5 gigawattuur te zijn geweest.

Met de uitbundige kerstverlichting in steden zit het Leidse raadslid niet zo. Als het beperkt blijft tot de binnenstad, heeft hij er niet zo'n probleem mee, zeker als het LED-verlichting is. “Ik heb veel meer moeite met die warmtedingen van de horeca op terrassen. Die kosten ontzettend veel energie.” Milieuorganisatie Natuur & Milieu is net een campagne gestart om bedrijven erop te wijzen dat ze veel kunnen besparen door oude armaturen te vervangen door meer energiebesparende varianten.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl